عسل خارشتر از شهد یا عسلک گیاه خارشتر به دست می‌آید. این عسل در منطقه خراسان به دست می‌آید. چرا رشد خارشتر در ایران مربوط به مناطق اطراف گناباد است. این عسل حاوی نوزده نوع پلی‌ساکارید است. به عبارت دیگر ماده موثره عسل خارشتر، قندهای طبیعی آن است. بنابراین از بهترین عسل‌های پری‌بیوتیک موجود در بازار به شمار می‌رود. این عسل برای حفاظت از مرگ سلولی در کبد و افزایش ایمنی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گیاه خارشتر
خارشتر از خانواده باقلائیان (Fabaceae) است. این گیاه به صورت درختچه رشد می‌کند. رتفاع این گیاه بین ۲۵ تا ۴۰ سانتی متر است. برگ‌های خارشتر بیضی‌شکل است. طول برگ‌ها بین ۷ تا ۲۰ میلی متر است. سطح و زیر برگ‌های خارشتر از نظر رنگ با یکدیگر متفاوت است. سطح رویین به رنگ سبز و زرد و سطح زیرین آن متمایل به آبی‌ست. ریشه‌های این گیاه به چند متری زمین نفوذ می‌کند. ساقه‌های زیرزمین ریشه خارشتر به صورت جانبی تا ۸ متر گسترش می‌یابد. از این رو در مناطق بیابانی از این گیاه برای جلوگیری از گسترش بیابان استفاده می‌کنند. خارشتر به بهبود وضعیت شوری خاک کمک می‌کند. زمان گلدهی این گیاه در اوایل بهار (فروردین تا اردیبهشت) است. هفت گونه عمده از خارشتر در سراسر جهان وجود دارد. از این هفت گونه، چهار گونه آن در ترکستان چین (اویغور) یافت می‌شود.
پراکندگی این گیاه بیشتر مربوط به آسیای مرکزی و شرقی بخصوص غرب ترکستان چین (اویغور)، قزاقستان، ازبکستان، ترکمستان، قرقیزستان و تاجیکستان است. خارشتر در ایران در مناطق اطراف گُناباد رشد می‌کند. در ایران به این گیاه، خاراُشتُر، خاربُز و خرانگبین می‌گویند. در ایران، خارشتر در مرداد ماه شیره‌ای مانند عسل به نام ترانگبین تولید می‌کند. رنگ ترانگبین سفید است. اما به محض خشکی، به رنگ زرد تبدیل می‌شود. زمان برداشت ترانگبین مربوط به تابستان (خرداد تا مرداد) است. در زبان عربی به این گیاه، الحاج می‌گویند. نام علمی خارشتر، Alhagi است. این عبارت از عربی وارد لاتین شده است.
خارشتر و طب سنتی اویغور
طب سنتی اویغور یکی از سه طب سنتی کهن جهان در کنار طب یونانی و عربی‌ست. به طوری که در حدود قرن پنجم قبل از میلاد (۲۷۰۰ سال قبل) روش‌هایی را برای پیوند استخوان توسعه داده بودند (اداره دولتی هیئت تحریریه گیاهی سنتی چین، ۲۰۰۵). وجود جاده ابریشم باعث شد که طب اویغوری با بهره‌گیری از طب چینی، عربی و هندی غنی‌تر شود. تمرکز طب اویغور بر تئوری اخلاط (Humoral Theory) است. این تئوری در طب سنتی ایران نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تئوری چهار ماده اصلی یعنی آتش، باد، آب و خاک، چهار حالت گرم، سرد، تر و خشک را به وجود می‌آورد.
بر این اساس چهار نوع مزاج صفرا (Sapra)، بلغم (Belhem)، سودا (Sawda) و دم یا خون (Kan) تشکیل می‌شود. زمانی که این چهار مزاج در هماهنگی کامل با یکدیگر باشند، بدن دارای عملکرد بهتری خواهد بود. اویغورها رمز زندگی را در تعادل چهار مزاج بدن می‌داند. خارشتر از داروهای قدیمی در طب سنتی اویغور است. آنها به خاشتر، Kokyantak می‌گویند. این گیاه در مناطق بیابانی خشک و نیمه‌خشک تورفان می‌روید. اویغورها از خارشتر بیشتر برای کاهش خستگی جسمانی، درمان سرماخوردگی، دردهای روماتیسمی، اسهال، معده درد، سردرد و دندان‌درد استفاده می‌کنند. معمولا بر روی ساقه و برگ خارشتر، ترشحاتی قندی به نام ترنگبین (Tarangabin) وجود دارد. در طب اویغوری از این ترشحات به منظور درمان دردهای شکمی، اسهال و حتی اسهال خونی استفاده می‌شود (Chinese Pharmacopoeia Commission, 1998).
عسل خارشتر و اثرات دارویی آن
خارشتر یکی از داروهای باستانی در تمدن بشری‌ست. در گیاه خارشتر حدود ۱۷۸ ترکیب شیمیایی وجود دارد. این ترکیبات شامل آلکالوئیدها، فلاونوئیدها، اسیدهای فنولیک و ۱۹ نوع پلی‌ساکارید است. این گیاه از قدیم در طب سنتی اویغور (ترکستان)، هند و برخی از کشورهای آسیای مرکزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این گیاه برای درمان سرماخوردگی، دندان‌درد، تسکین سردرد، سرفه و بهبود اسهال استفاده می‌شود.
ماده موثره عسل خارشتر (Alhagi Honey)، پلی‌ساکاریدهای موجود در آن است. پلی‌ساکاریدهای گیاهی فعالیت‌های دارویی متعددی انجام می‌دهند. از همین رو در سال‌های اخیر پلی‌ساکاریدهای موجود در عسل خارشتر به طور گسترده‌ای مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. با این وجود هنوز ارتباط کافی بین کارکردهای دارویی سنتی از این گیاه و یافته‌های علمی ایجاد نشده است. محققان پی برده‌اند که این عسل نوعی تعدیل‌کننده ایمنی‌ست. به طوری که باعث افزایش ایمنی بدن می‌شود. از دیگر اثرات این عسل می‌توان به خاصیت ضدتوموری، ضدباکتریایی و حفاظت از کبد اشاره کرد. این خواص عسل خارشتر باعث شده است که محققان از پلی‌ساکاریدها برای توسعه داروها و واکسن‌های جدید جهت افزایش ایمنی بدن استفاده کنند.
بررسی پلی‌ساکاریدهای عسل خارشتر در تعدیل ایمنی بدن
در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۱ تاثیر عسل خارشتر بر تقویت ایمنی روده در موش‌های آزمایشگاهی بررسی شد. این آزمایش نشان داد که عسل خارشتر می‌تواند به عنوان یک پری‌بیوتیک جهت تقویت ایمنی مخاط روده موش و تعدیل میکروبیوم روده مورد استفاده قرار گیرد. در مطالعه‌ای دیگر در سال ۲۰۱۶، تاثیر عسل خارشتر بر آپوپتوز (مرگ سلولی) در کارسینوم هپاتوسلولار کبدی (HCC) انسانی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که عسل خارشتر به طور قابل توجهی مانع از افزایش آپوپتوزیس سلول‌های BEL-7402 انسانی می‌شود. در مقاله‌ای دیگر در سال ۲۰۲۱، کلیه مطالعات علمی بین سال‌های ۱۹۸۵ و ۲۰۲۱ در ارتباط با گیاه خارشتر و عسل خارشتر مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق، اثرات آنتی اکسیدانی، ضدالتهابی و محافظتی کبدی خارشتر مورد تائید قرار گرفت.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.