عسل جاوشیر از عسل‌های دارویی ایران است. این عسل از شهد گیاه جاوشیر به دست می‌آید. به عسل جاوشیر، عسل آنغوزه (آنقوزه) هم می‌گویند. این عسل به خاطر برخورداری از متابولیت‌های ساده مانند ترکیبات فلاونوئیدی، قابلیت ضدمیکروبی دارد. عسل جاشیر جیرفت کرمان و جهرم فارس از معروف‌ترین عسل‌های جاوشیر کشور به شمار می‌روند. ایران از جمله مناطق جاشیرخیز دنیاست که ۱۵ نوع آن در این منطقه از جهان رشد می‌کند. در طب سنتی از این عسل برای رفع صرع، آرامش اعصاب و دفع سنگ کلیه استفاده می‌شود.
گیاه جاوشیر یا جاشیر
نام علمی جاوشیر Prangos Ferulacea و از خانواده چتریان (Apiaceae) است. پراکندگی این گیاه ناحیه بزرگی از اروپا تا هیمالیا و مغولستان را دربرمی‌گیرد. تا کنون ۳۰ گونه از جاوشیر شناسایی شده است. جاشیر گیاهی علفی‌ست که ارتفاع آن بین ۸۰ تا ۲۰۰ سانتی متر است. گل‌های این گیاه معطر و زرد رنگ بوده و ساقه‌های انتهایی آن به صورت چتر کل گیاه را فرامی‌گیرد. ۱۵ گونه از این گیاه در ایران رشد می‌کند. از این تعداد، ۵ گونه آن اِندِمیک و مخصوص اقلیم ایران است. نام‌های دیگر جاوشیر عبارتند از چاشورت (ترکی)، جاشیر، جاوشی، کوشیر، جوواشور، جواشیر و گاو شیر. برخی از گونه‌های این گیاه در اطراف زاگرس در معرض انقراضند. جاوشیر عمدتا به صورت خودرو رشد می‌کند. مناسب‌ترین مکان برای رشد این گیاه، مناطق کوهستانی‌ست. البته به خاطر ارزش این گیاه، آن را به صورت زراعی نیز مورد کشت قرار می‌دهند.
استان‌های حوزه زاگرس مانند چهار و محال بختیاری، کهگیلویه و بویر احمد، لرستان، کرمانشاه، همدان، مرکزی، اصفهان (فریدون‌شهر) و کرمان از مناطق رشد جاوشیر به شمار می‌روند. رشد و شادابی این گیاه بستگی مستقیمی به میزان رطوبت و خنکی هوا دارد. به همین خاطر تنها زمان رشد این گیاه مربوط به فصل بهار است. به طوری که در سه فصل دیگر سال به خواب می‌رود. جاوشیر یا جاشیر از جمله گیاهان دارویی ایران است. طبع این گیاه گرم و خشک است. بنابراین برای درمان برخی از بیماری‌های افراد سردمزاج استفاده می‌شود. جاشیر در دو نوع خوراکی و غیرخوراکی وجود دارد. نوع غیرخوراکی آن مخصوص دام و نوع خوراکی آن مخصوص انسان است. از جاشیر در صنایع دارویی، عطرسازی، غذایی و بهداشتی استفاده می‌کنند. اسانس این گیاه حالتی روغنی داشته و در عطرسازی به کار می‌رود.
عسل جاوشیر
معمولا به عسلی که از شهد گیاه جاوشیر به دست می‌آید، عسل آنغوزه می‌گویند. بر خلاف بوی نامطبوع شیره جاوشیر، عسل جاوشیر جزو عسل‌های معطر به شمار می‌رود. رنگ عسل جاوشیر، کهربایی تیره (۱۱۴ تا ۱۴۰ میلی متر در مقیاس Pfund) و جزو عسل‌های سیاه طبقه‌بندی می‌شود. جاوشیر از عسل‌های معطر است. عطر این عسل مربوط به اسانس‌های موجود در شهد گل جاوشیر است. بهترین عسل جاوشیر مربوط به جیرفت در استان کرمان و جهرم در استان فارس است. دارویی بودن این عسل به معنای عدم مصرف آن در رژیم غذایی نیست. شما می‌توانید روزانه سه تا چهار قاشق چایخوری از این عسل را به صورت خالص میل کنید. برای تاثیر بهتر و بیشتر، می‌توانید آن را با آب گرم، آبلیمو یا گلاب یا عرق بیدمشک و یا بهارنارج مخلوط کنید. مصرف عسل قبل از خواب تاثیرات بسیار مثبتی بر کیفیت خواب شما دارد. بنابراین بهتر است که عسلاب مورد نظر خود را یک ساعت قبل از خواب نوش جان کنید.
خواص دارویی جاوشیر
ربه طور کلی، جاشیر یک سم‌زدای بسیار قوی‌ست. از قدیم دو محصول عمده از گیاه جاوشیر استخراج می‌کنند. یکی صمغ و دیگر شیره. صمغ جاوشیر از ریشه و شیره جاوشیر از ساقه به دست می‌آید. بر خلاف بوی مطبوع گل جاوشیر، شیره آن بد بوست. به همین خاطر به شیره گیاه جاوشیر، مدفوع شیطان می‌گویند. هر دو محصول جاوشیر جنبه دارویی دارد. از این رو از جاوشیر در صنایع دارویی به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. از صمغ جاوشیر برای درمان، نقرس و زردی یا یرقان استفاده می‌کنند. این صمغ از شکل‌گیری سنگ صفرا و در نتیجه یرقان جلوگیری می‌کند. از دیگر کاربردهای دارویی صمغ جاشیر می‌توان به درمان نفخ، مشکلات مربوط به طحال، صرع، دفع سنگ کلیه، رفع عطش‌های شدید و کاهش دندان درد اشاره کرد.
عسل جاوشیر و متابولیت ثانویه
در اسانس این گیاه، ۳۱ نوع ترکیب وجود دارد. این ترکیبات از دسته متابولیت‌های ثانویه (Secondary Metabolite) هستند. متابولیت ترکیبی آلی‌ست که نبودش باعث آسیب به موجود زنده نمی‌شود. بلکه باعث تقویت سیستم دفاعی جاندار و بهبود وضعیت سلامتی او می‌شود. از معروف‌ترین متابولیت‌های ثانویه می‌توان به ترکیبات فلاونوئیدی (آنتی اکسیدانی) اشاره کرد. معمولا انسان از این متابولیت‌های ثانویه برای ساخت دارو و یا ادویه استفاده می‌کند. آلفاپینن (α-Pinene)، بتافلاندرن (Phellandrene) و بتاپینن (Beta-Pinene) از جمله مواد موثره موجود در اسانس جاوشیر است. در طب سنتی از عسل جاوشیر برای مقابله با صرع، بهبود وضعیت اعصاب و تقویت بینایی استفاده می‌شود.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.